Narzynki są to narzędzia wieloostrzowe, które wykorzystuje się do nacinania gwintów na zewnątrz danego wałka.

Działanie tego narzędzia jest bardzo proste. Narzynkę nakręca się na wałek zgodnie z ruchem wskazówek zegara - jeśli jest to prawy gwint, lub w przeciwnym- jeśli gwint jest lewy.

Narzynka okrągłe to narzędzia, które posiada średnicę oraz grubość. Na zewnątrz umieszczone są 4 otwory oraz nacięcie. W środku narzynki znajdują się ostrza nacinające gwint.

Rodzaje narzynek w przemyśle według rodzajów gwintów

Najprościej narzynki możemy podzielić ze względu na rodzaj gwintu jaki mogą wykonać:

• metryczne M - zarys gwintu: metryczny zwykły o kącie 60 stopni.
• drobnozwojne MF- zarys gwintu: metryczny drobnozwojny o kącie 60 stopni.
• calowe rurowe G - zarys gwintu: calowy o kącie 55 stopni
• zunifikowane UNF, UNC - zarys gwintu: trójkątny o kącie 60 stopni
• Whitwortha BSW, BSF - zarys gwintu: trójkątny o kącie 55 stopni
• trapezowe Tr - gwint trapezowy symetryczny 30 stopni

Narzynki mają przypisane konkretne normy wykonania:

• EN 22 568 (dawniej DIN 223) PN-92/M-58070 ISO 2568 - do gwintów metrycznych zwykłych M i drobnozwojnych MF, UNC, UNF, BSW, BSF
• EN 24 231 (dawniej DIN 5158) PN-92/M-58161 ISO 4231 - do gwintów rurowych G
• EN 24 230 (dawniej DIN 5159) PN-92/M-58160 ISO 4230 - do gwintów rurowych stożkowych R

Dzięki temu iż narzynki wykonane są w konkretnych normach to mają określone średnice i grubości dla danego rozmiaru. Powoduje to,że łatwiej znaleźć mocowanie,gdyż wymiary są usystematyzowane.

Najczęściej stosowane narzynki

Najczęściej stosowane są narzynki metryczne i drobnozwojne. Własnie te rodzaje gwintów powszechnie występują w Polsce. Natomiast w hydraulice najpowszechniejszym rodzajem są narzynki rurowe - do rur o oznaczeniu gwintu G. Wykorzystywane są w większości połączeń związanych z przepływem wody czy ogrzewaniem. Często stosowane są też narzynki BSC. Występują one w elementach części rowerowych i znajdują się w większości serwisów rowerowych.

Z kolei duże wymiary narzynek drobnozwojnych np M75x1,5 stosowane są w motoryzacji,a mianowicie w samochodach ciężarowych. Biorąc pod uwagę sposób pracy rozróżnia się narzynki jednolite i dzielone. Narzynki jednolite nacinają gwint za jednym przejściem, a narzynki dzielone za kilkoma przejściami. Ważnym aspektem jest tez dokładność z jaką narzynka nacina gwint, czyli jej tolerancja. Musimy więc zmieścić się w konkretnym zakresie pomiędzy minimum a maksimum aby gwint był dokładny. Dla gwintów metrycznych oraz drobnozwojnych najczęściej stosowaną tolerancją jest 6g. Wszystkie te parametry najlepiej sprawdzać w katalogach producentów.

Polska firma Fanar pochodząca z Ciechanowa, będąca jednym z kilku największych producentów narzynek w Europie, dzieli też narzynki ze względu na materiał, do jakiego została przeznaczona:

• do stali konstrukcyjnych i staliwa ze stali szybkotnącej HSS, o wytrzymałości na rozciąganie RM 800 MPa
• Inox do stali nierdzewnej i żeliwa sferoidalnego, wykonany jest ze stali szybkotnącej HSSE,
• do mosiądzu i brązu przeznaczone są narzynki Ms, również wykonane z HSSE.

Najważniejszym aspektem jest wybór właściwej narzynki do wykonania gwintu. W tym celu musimy dokładnie zmierzyć średnicę pręta na jakim mamy zrobić gwint. Do tego celu najlepiej jest użyć suwmiarki, która poda nam dokładny wymiar. Musimy też upewnić się co do skoku gwintu. Jeśli mamy możliwość to najlepiej sprawdzić te parametry w tabelach gwintów.

Dobranie właściwej oprawki do narzynki

Aby właściwie nagwintować dany pręt trzeba dobrać odpowiednią oprawkę do narzynki. Najważniejsze są tu szerokość i grubość narzynki. Jeżeli narzynka ma średnicę 25 mm, a grubość 9 mm, to właściwa oprawka będzie mieć wymiar 25x9. Narzynka w oprawce mocowana jest na śruby. Należy je dokręcić mocno, by nie było luzów. Po dokładnym zamocowaniu narzynki w oprawce można przystąpić do gwintowania. Czynność tę wykonuję się ręcznie obracając oprawkę za rączki.